دسته نرم افزار کامپیوتر زیردسته
انیمیشن طراحی و گرافیک
شکوه تخت جمشید اولین مجموعه ایرانی است که با اتکا به شیوه دیجیتال انیمیشن ساخته شده است. این فیلم که با سرمایه خصوصی تولید شده است یک تولید ارزشمند و اثری پیشگام است. تقریبا نیمی از فیلم متکی به تصویرسازی دیجیتالی است و بیینده در برابر تصویرهایی که در آنها ویرانه های تخت جمشید به کاخهای زیبا و غول پیکر تبدیل می شوند احساس اعجاب می کند.
از کاخهای بازسازی شده در این فیلم گاه یکی دو سه ستون باقی مانده است و گاه ردیفی از پایه ستون هایی که تنها طرحی مبهم از اصل به دست می دهند. برای بازساختن این کاخها و مجموعه تخت جمشید مطالعات بسیاری از باستانشاسان دستمایه کار بوده است. گروهی از برجسته ترین آنها مانند علیرضا شاپور شهبازی، عباس علیزاده، ریچارد فرای و چند تنی دیگر در این فیلم حضور دارند و به معرفی قسمت های مختلف تخت جمشید می پردازند.
برای تهیه این مجموعه از یاری بسیاری از کارشناسان آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی بهره برده است و به مهمترین موزه های جهان مانند لوور، آرمیتاژ، متروپولیتن نیویورک و مانند آنها برای تهیه عکس و تصاویر مراجعه کرده است.
مجموعه تخت جمشید بر روی لوح فشرده ( و در دو نسخه فارسی و انگلیسی ) تهیه شده است.
مشخصات این مجموعه:
از زمانی که هنر تصویر سازی دیجیتالی به مرحله ای رسیده است که پویانمایی از راه آن ممکن شده است، بسیاری از فیلم های سینمایی و مستند و همچنین انواع بازی های کامپیوتری از آن بهره برده اند. بجز بهره برداری های گسترده هالیوودی که امروزه در فیلم هایی از ماتریس گرفته تا بت من و جنگ ستارگان دیده می شود، باستانشناسان نیز به این شیوه توجه خاصی نشان می دهند.
بازسازی ویرانه های باستانی به صورت هر چه شبیه تر به اصل امروز یکی از زمینه های مهم کاربرد تصویرسازی و پویانمایی دیجیتالی است. امروزه از هنر گرافیک کامپیوتری استفاده می کنند. با رشد این فن در میان ایرانیان آنها نیز گام هایی را برای بازسازی آثار باستانی خود از این طریق بر می دارند.
تخت جمشید چنانکه بود.
تقریبا نیمی از مجموعه متکی به تصویرسازی دیجیتالی است و بیینده در برابر تصویرهایی که در آنها ویرانه های تخت جمشید به کاخهای زیبا و غول پیکر تبدیل می شوند احساس اعجاب می کند.
شاه بر تخت، بازسازی دیجیتالی یکی از نقوش تخت جمشید
از کاخهای بازسازی شده در این مجموعه گاه یکی دو سه ستون باقی مانده است و گاه ردیفی از پایه ستون هایی که تنها طرحی مبهم از اصل به دست می دهند. برای بازساختن این کاخها و مجموعه تخت جمشید مطالعات بسیاری از باستانشاسان دستمایه کار بوده است.
اساس مدارک و شواهد باستانشناختی به کار برده اند و در واقع این هنر را در ایران گام بلندی به جلو برده اند.
شکوه تخت جمشید که بر روی لوح فشرده ( و در دو نسخه فارسی و انگلیسی) عرضه می شود همراه با کتابی است با همین عنوان که آن هم در صنعت نشر ایران از طراحی کم نظیری بهره برده است. کتاب که به دو زبان فارسی و انگلیسی و چاپ تهران است، فشرده ای از اطلاعات فیلم را همراه با عکس هایی از اصل و صورت بازسازی شده کاخ ها در بر دارد و برای همین هدف طوری طراحی شده است که خواننده بتواند بسادگی از صورت اصل به صورت بازسازی شده منتقل شود. در واقع تمام صورت های بازسازی شده بر روی طلق چاپ شده اما طوری که قسمت های باقیمانده از هر کاخ از صفحه کاغذی زیرین که همان کاخ را به صورت امروزی اش نشان می دهد دیده شود.
تخیل، اسطوره و باستانشناسی
از یک نگاه کلی، فیلم بیشتر بر داده های باستانشناختی اتکا دارد تا داده های اسطوره شناختی. به نظر می رسد که خلاهای باستانشناختی فیلم را بسیار دست به عصا کرده و در بسیاری موارد آن را به تصویر سه بعدی از نقوش دوبعدی تخت جشید تبدیل کرده است. در واقع، از عنصر تخیل و اسطوره شناسی به اندازه ای که شایسته بوده استفاده نشده است.
مشکل فضاسازی
از این نگاه که این فیلم اولین تلاش ایرانیان برای استفاده از هنر بازسازی دیجیتالی آثار باستانی است باید گفت که بازسازی معماری تخت جمشید را تا حدود زیادی با موفقیت انجام داده است. اما فیلم نمی تواند نسخه کاملی از بازسازی مورد انتظار باشد زیرا در حد کلیات باقی مانده است و چندان وارد جزئیات زندگی در کاخ ها و دکوراسیون داخلی آنها و حیات درباری و آیین های مراسمی که در آن برگزار می شده بویژه نوروز که مهمترین جشن سالانه در تخت جمشید بوده نشده است.
موسوم به سه دروازنمایی از یکی از کاخهای بازسازی شده
فضای کلی فیلم در بخش های بازسازی دیجیتالی خالی از آن شکوهی است که قرار است نشان دهد. در واقع از شکوه تخت جمشید تنها و عمدتا به عظمت کاخ ها بسنده شده و کمتر بر فضاسازی تاکید شده است. حیاط های وسیع و خلوت و بی آذین، از تخت جمشید بیشتر تصویری نزدیک به تصویر یک پادگان متروک یا دیر متروک عرضه می کند تا مکانی با هاله ای از قدسیت معنوی و ابهت زمینی. نه نشانی از انبوه مردمان و سپاهیان هست و نه رفت و آمدی از خادمان و کارگزاران. چنانکه نشانه ای از ارابه های سلطنتی و نظامی و اسبان آنها به چشم نمی خورد.
آنهمه نقوش بر دیواره های تخت جمشید گویای فضایی پر رفت و آمد و همراه با برگزاری مراسم های آیینی مختلف است. در فیلم ما شاه را - چنانکه در نقوش تخت جشید آمده - بر تخت نشسته می بینیم اما نمی بینیم که او چگونه و با چه آیینهایی وارد تخت جمشید می شده است. بیگمان بر اساس داده های تاریخی، شاه در میان جارچیان و نظامیان و ترانه خوانان و هلهله مردم و استقبال کنندگان وارد شهر و محلی می شده است. بر سر او و در مسیر او گل می افشاندند و در کناره راه اسپند و عطرهای مختلف بر منقل ها و آتشدان ها می سوختند و بر سر راه او قربانی ها می کردند.
عدم تحرک کافی
از بسیاری از مراسم درباری یا آیینی که در خود تخت جمشید هم آمده است در فیلم چشمپوشی شده است. شاه به همان صورت استاتیک که بر نقوش کتیبه ها آمده در فیلم ظاهر می شود. حرکت نشان چندانی در فیلم ندارد. بخشی از این عدم تحرک شاید به علت محدودیت های گرافیکی و توانایی های لازم برای اجرای طرحهای پر کار بوده است اما آنچه حاصل این محدودیت یا محدودیت های دیگر است تصویری شبیه شهر ارواح از تخت جمشید است.
بازسازی های غیر دیجیتالی هم که عمدتا به کمک سه چهار بازیگر صورت گرفته است تا سربازان یا سپهبدان یا گام زدن کورش یا داریوش را نشان دهد با بازی های ضعیفی انجام شده است. هیچ یک از بازیگران دارای شخصیت شاهانه یا بزرگانه نیستند و احساس حضور دوربین را به بیننده منتقل می کنند.
بخشی از حرکتهای دیگر هم شاید مطابقتی با اصل نداشته باشد و بیشتر برخاسته از نگاهی غربی و امروزی است. مثلا وقتی شاه و ملکه را شانه به شانه می بینیم که به سمت دوربین می آیند می توانیم بپرسیم که آیا واقعا در فرهنگ هخامنشی چنین اتفاقی ممکن بوده است که ملکه هم ارز و همگام با شاه حرکت کند یا این تصویر به دنیای جدید مربوط است؟
سمفونی خاموش پردیس هخامنشی
در گفتار فیلم به سمفونی معماری تخت جمشید اشاره می شود. اما زیبایی تخت جمشید تنها از سمفونی معماری آن نیست از سمفونی باغهای آن نیز هست. درخت در این فیلم غایب است. چنان که آبدان و آتشدان. اما چگونه می توان قصری بدون باغ را تصور کرد؟
باغ ایرانی از دوران باستان بخش جدایی ناپذیر معماری این سرزمین بوده است. پردیس های قصرهای هخامنشی همواره مورد تحسین مورخان یونانی - که از منابع اصلی این دوره اند- قرار داشته است. کوروش خود به باغ و باغ آرایی چندان علاقه مند بود که نام باغهای او که پردیس نامیده می شد نامی جهانی برای باغ و بهشت شده است و پاسارگاد چنانکه در فیلم می آید خود در باغی مقدس و بزرگ احاطه شده بوده است.
گاو از حیوانات مقدس و آیینی در عصر هخامنشی است و حضور چشمگیری در تخت جمشید دارد
درخت در نزد هخامنشیان بالاتر از فقط یک عنصر تزئینی است. درخت در نگاه آنان دارای جایگاهی آیینی است چنانکه نوشته اند که در دربار ایران درخت چنار زرینی بود که همیشه در یک جا نگهداری می شد و آن را با گوهرهایی از بخش های مختلف سرزمین های ایرانی آراسته بودند. پادشاهان در زیر این درخت بارعام می داند و مردمان برای آن ستایش و نیایش به جای می آوردند.
درست است که تخت جمشید بر صفه ای از سنگ بنا شده است. اما برای معمارانی که چنان ستون ها و سقف ها و دیوارهایی را استوار بالا برده اند خاک ریختن به اندازه و ساختن باغ و باغچه کار دشواری نبوده است. حتی اگر وجود باغ و باغچه را به دلیل ساختار سنگی تخت جمشید نفی کنیم، که تصور آن بسیار دشوار است، نمی توان جایگزین های آن را مثل گلدان های بزرگ یا درختان مصنوعی و جواهر نشان نفی کرد. ضمن آنکه گرداگرد صفه می توانسته است به صف های درختان مقدس و آیینی مانند سرو آراسته بوده باشد.
دشوار است بگوییم در تخت جمشیدی که آنهمه درختان سرو و نخل بر دیواره ها نقش شده است راهی برای حضور طبیعی درختان وجود نداشته است. مساله درخت آنچنان مهم است که برخی از محققان هر کاخ تخت جمشید را که پر از ستون های بسیار است به باغ سنگی تعبیر کرده اند.
کاخهایی تهی از حیات
کاخهای تخت جمشید تنها با برآوردن ستون ها و سرستون ها و کشیدن سقفی بر آنها بازسازی شده است. در واقع باید گفت کاخ ها تماما به سالنهای ستون دار سرپوشیده تبدیل شده است و چیزی از زندگی در کاخ درآن دیده نمی شود. در واقع هیچ نوع تقسیم بندی داخلی در کاخها وجود ندارد. بنابرین بیننده می تواند از خود بپرسد که این شاهان بزرگ قبل از اجرای یک مراسم یا بعد از خاتمه هر مراسمی کجا استراحت می کرده اند؟ اتاق کار و خواب آنها کجا بوده است. آیا کاخها اندرونی و بیرونی داشته است؟
گذشته از تقسیمات داخلی هر کاخ، هر یک از آنها دارای فضای سبز و آبدان و جای نشست و استراحت در باغ است. و گرنه از زندگی شاهی چیزی نمی ماند مگر بر تخت نشستن و دیگران را به حضور پذیرفتن. حال آنکه در تاریخ های هخامنشی گفته می شود که در تخت جمشید حتی کتابخانه ای خاص آثار دینی وجود داشته است که نسخه ای از اوستا در دوازده هزار برگ نوشته بر پوست گاو از جمله کتابهایی بوده است که در آن نگهداری می شد.
دربار در تاریکی
نورپردازی درون کاخها نیز چنان است که درون هر کاخی به تاریکی میل می کند و بسیار کم نور است. اینجا هم ممکن است گفته شود نوع معماری کاخها بیش از این اجازه ورود نور به داخل را نمی دهد. اما مشکل از یک نگاه آیینی و اسطوره ای این است که در فرهنگی که جدال نور و ظلمت اساس آن را می سازد نمی تواند محل جلوس شاه و بار عام او تاریک و کم نور باشد.
هر نوع بازسازی دیجیتالی از آثار باستانی بجز داده های باستانشناختی - که هیچگاه کامل نیستند- باید به عناصر اسطوره ای نیز به اندازه کافی بها دهد. مجموعه های معماری بازتاب دهنده مجموعه عقاید قوم نیز هستند و این بخشی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. به عبارت دیگر فیزیک هر معماری از متافیزیک ویژه خود برخوردار است. در بازسازی ویرانه های باستانی توجه به متاقیزیک بنا کمک بسیاری به تخیل متناسب می کند و چه بسا فقدان داده باستانشناختی را جبران خواهد کرد.
الگوهای تخت جمشید
از نگاه باستانشناختی صرف هم ایراد اساسی در فیلم کم توجهی به الگوهای معماری تحت جمشید است. شواهد متعدد در دست است که تخت جمشید بر الگوی معماری ها و نقوش آشوری-بابلی-ایلامی ساخته شده است. فیلم در این زمینه تقریبا ساکت است.
گرچه در گفتار فیلم و توضیح بعضی از کارشناسان به این تاثیرپذیری اشاره می شود اما فیلم چیزی از نمونه های مشابه تحت جمشید در معماری سرزمین های دیگر هخامنشی یا همسایگان تاریخی آن ارائه و تصویر نمی کند.
نشان دادن آثار مشابه تخت جمشید است که جایگاه خاص این مجموعه را در معماری عصر باستان مشخص می کند و میزان داد و گرفت آن را با دیگر سبک های معماری اقوام پیش یا همزمان با خود نشان می دهد.
تخت جمشید پایتخت نبود
برخی اطلاعات فیلم هم چالش برانگیز و چه بسا نادرست است. از جمله این خطای رایج که تخت جمشید را در اوایل گفتار فیلم پایتخت چهارم هخامنشی معرفی می کند. هخامنشیان سه پایتخت بیشتر نداشتند: بابل، شوش و اکباتان (هکمتانه). تخت جمشید هیچگاه پایتخت به معنایی که معمولا از پایتخت می فهمیم نبوده است. چنانکه در خود فیلم هم بعدتر گفته می شود که این مکان اهمیت آیینی داشته است. طبیعی است که صرف وجود مجموعه ای از کاخهای شاهی این مجموعه را به پایتخت تبدیل نمی کند و برای آن باید این مجموعه ویژگی شهری هم داشته باشد که بنا به اطلاعات باستانشناختی نداشته است.
در باره نام تخت جمشید و سابقه آن هم فیلم تنها یک روایت را بیان می کند. نام این مجموعه دوره های مختلفی را پشت سر گذاشته ولی مسلما نام تخت جمشید برای آن جدید است. چنانکه می دانیم در زمان ابن بلخی (مولف فارسنامه در قرن ششم) به این مجموعه “هزار ستون” گفته می شده است.
فیلم با آتش سوزی در تخت جمشید به دست الکساندر مقدونی پایان می گیرد اما اگر تخت جمشید پایتخت نبوده است حضور الکساندر در آنجا - که با پرسپولیس (شهر پارس/پارسه) پایتخت هخامنشی تطبیق شده - نیز در پرده ابهام و تردید قرار می گیرد. فیلم هیچ اشاره ای به اینکه این موضوع محل اختلاف است ندارد و آن را همچون یک امر مسلم تاریخی مطرح می سازد. به همین ترتیب، اینکه گفته می شود “پارسه شهری بی دفاع بود” از دقت کافی برخوردار نیست. زیرا شهرها آنهم شهرهای مهم شاهی همواره دارای باروی دفاعی بودند و اگر تخت جمشید بی دفاع بود خود گواهی بر آن است که شهر نبود.
ش مجوز 155/77245
این مجموعه به 2 زبان فارسی و انگلیسی و در یک dvd عرضه شده است .
دسته نرم افزار کامپیوتر زیردسته
انیمیشن طراحی و گرافیک
شکوه تخت جمشید اولین مجموعه ایرانی است که با اتکا به شیوه دیجیتال انیمیشن ساخته شده است. این فیلم که با سرمایه خصوصی تولید شده است یک تولید ارزشمند و اثری پیشگام است. تقریبا نیمی از فیلم متکی به تصویرسازی دیجیتالی است و بیینده در برابر تصویرهایی که در آنها ویرانه های تخت جمشید به کاخهای زیبا و غول پیکر تبدیل می شوند احساس اعجاب می کند.
از کاخهای بازسازی شده در این فیلم گاه یکی دو سه ستون باقی مانده است و گاه ردیفی از پایه ستون هایی که تنها طرحی مبهم از اصل به دست می دهند. برای بازساختن این کاخها و مجموعه تخت جمشید مطالعات بسیاری از باستانشاسان دستمایه کار بوده است. گروهی از برجسته ترین آنها مانند علیرضا شاپور شهبازی، عباس علیزاده، ریچارد فرای و چند تنی دیگر در این فیلم حضور دارند و به معرفی قسمت های مختلف تخت جمشید می پردازند.
برای تهیه این مجموعه از یاری بسیاری از کارشناسان آمریکایی، بریتانیایی و فرانسوی بهره برده است و به مهمترین موزه های جهان مانند لوور، آرمیتاژ، متروپولیتن نیویورک و مانند آنها برای تهیه عکس و تصاویر مراجعه کرده است.
مجموعه تخت جمشید بر روی لوح فشرده ( و در دو نسخه فارسی و انگلیسی ) تهیه شده است.
مشخصات این مجموعه:
از زمانی که هنر تصویر سازی دیجیتالی به مرحله ای رسیده است که پویانمایی از راه آن ممکن شده است، بسیاری از فیلم های سینمایی و مستند و همچنین انواع بازی های کامپیوتری از آن بهره برده اند. بجز بهره برداری های گسترده هالیوودی که امروزه در فیلم هایی از ماتریس گرفته تا بت من و جنگ ستارگان دیده می شود، باستانشناسان نیز به این شیوه توجه خاصی نشان می دهند.
بازسازی ویرانه های باستانی به صورت هر چه شبیه تر به اصل امروز یکی از زمینه های مهم کاربرد تصویرسازی و پویانمایی دیجیتالی است. امروزه از هنر گرافیک کامپیوتری استفاده می کنند. با رشد این فن در میان ایرانیان آنها نیز گام هایی را برای بازسازی آثار باستانی خود از این طریق بر می دارند.
تخت جمشید چنانکه بود.
تقریبا نیمی از مجموعه متکی به تصویرسازی دیجیتالی است و بیینده در برابر تصویرهایی که در آنها ویرانه های تخت جمشید به کاخهای زیبا و غول پیکر تبدیل می شوند احساس اعجاب می کند.
شاه بر تخت، بازسازی دیجیتالی یکی از نقوش تخت جمشید
از کاخهای بازسازی شده در این مجموعه گاه یکی دو سه ستون باقی مانده است و گاه ردیفی از پایه ستون هایی که تنها طرحی مبهم از اصل به دست می دهند. برای بازساختن این کاخها و مجموعه تخت جمشید مطالعات بسیاری از باستانشاسان دستمایه کار بوده است.
اساس مدارک و شواهد باستانشناختی به کار برده اند و در واقع این هنر را در ایران گام بلندی به جلو برده اند.
شکوه تخت جمشید که بر روی لوح فشرده ( و در دو نسخه فارسی و انگلیسی) عرضه می شود همراه با کتابی است با همین عنوان که آن هم در صنعت نشر ایران از طراحی کم نظیری بهره برده است. کتاب که به دو زبان فارسی و انگلیسی و چاپ تهران است، فشرده ای از اطلاعات فیلم را همراه با عکس هایی از اصل و صورت بازسازی شده کاخ ها در بر دارد و برای همین هدف طوری طراحی شده است که خواننده بتواند بسادگی از صورت اصل به صورت بازسازی شده منتقل شود. در واقع تمام صورت های بازسازی شده بر روی طلق چاپ شده اما طوری که قسمت های باقیمانده از هر کاخ از صفحه کاغذی زیرین که همان کاخ را به صورت امروزی اش نشان می دهد دیده شود.
تخیل، اسطوره و باستانشناسی
از یک نگاه کلی، فیلم بیشتر بر داده های باستانشناختی اتکا دارد تا داده های اسطوره شناختی. به نظر می رسد که خلاهای باستانشناختی فیلم را بسیار دست به عصا کرده و در بسیاری موارد آن را به تصویر سه بعدی از نقوش دوبعدی تخت جشید تبدیل کرده است. در واقع، از عنصر تخیل و اسطوره شناسی به اندازه ای که شایسته بوده استفاده نشده است.
مشکل فضاسازی
از این نگاه که این فیلم اولین تلاش ایرانیان برای استفاده از هنر بازسازی دیجیتالی آثار باستانی است باید گفت که بازسازی معماری تخت جمشید را تا حدود زیادی با موفقیت انجام داده است. اما فیلم نمی تواند نسخه کاملی از بازسازی مورد انتظار باشد زیرا در حد کلیات باقی مانده است و چندان وارد جزئیات زندگی در کاخ ها و دکوراسیون داخلی آنها و حیات درباری و آیین های مراسمی که در آن برگزار می شده بویژه نوروز که مهمترین جشن سالانه در تخت جمشید بوده نشده است.
موسوم به سه دروازنمایی از یکی از کاخهای بازسازی شده
فضای کلی فیلم در بخش های بازسازی دیجیتالی خالی از آن شکوهی است که قرار است نشان دهد. در واقع از شکوه تخت جمشید تنها و عمدتا به عظمت کاخ ها بسنده شده و کمتر بر فضاسازی تاکید شده است. حیاط های وسیع و خلوت و بی آذین، از تخت جمشید بیشتر تصویری نزدیک به تصویر یک پادگان متروک یا دیر متروک عرضه می کند تا مکانی با هاله ای از قدسیت معنوی و ابهت زمینی. نه نشانی از انبوه مردمان و سپاهیان هست و نه رفت و آمدی از خادمان و کارگزاران. چنانکه نشانه ای از ارابه های سلطنتی و نظامی و اسبان آنها به چشم نمی خورد.
آنهمه نقوش بر دیواره های تخت جمشید گویای فضایی پر رفت و آمد و همراه با برگزاری مراسم های آیینی مختلف است. در فیلم ما شاه را - چنانکه در نقوش تخت جشید آمده - بر تخت نشسته می بینیم اما نمی بینیم که او چگونه و با چه آیینهایی وارد تخت جمشید می شده است. بیگمان بر اساس داده های تاریخی، شاه در میان جارچیان و نظامیان و ترانه خوانان و هلهله مردم و استقبال کنندگان وارد شهر و محلی می شده است. بر سر او و در مسیر او گل می افشاندند و در کناره راه اسپند و عطرهای مختلف بر منقل ها و آتشدان ها می سوختند و بر سر راه او قربانی ها می کردند.
عدم تحرک کافی
از بسیاری از مراسم درباری یا آیینی که در خود تخت جمشید هم آمده است در فیلم چشمپوشی شده است. شاه به همان صورت استاتیک که بر نقوش کتیبه ها آمده در فیلم ظاهر می شود. حرکت نشان چندانی در فیلم ندارد. بخشی از این عدم تحرک شاید به علت محدودیت های گرافیکی و توانایی های لازم برای اجرای طرحهای پر کار بوده است اما آنچه حاصل این محدودیت یا محدودیت های دیگر است تصویری شبیه شهر ارواح از تخت جمشید است.
بازسازی های غیر دیجیتالی هم که عمدتا به کمک سه چهار بازیگر صورت گرفته است تا سربازان یا سپهبدان یا گام زدن کورش یا داریوش را نشان دهد با بازی های ضعیفی انجام شده است. هیچ یک از بازیگران دارای شخصیت شاهانه یا بزرگانه نیستند و احساس حضور دوربین را به بیننده منتقل می کنند.
بخشی از حرکتهای دیگر هم شاید مطابقتی با اصل نداشته باشد و بیشتر برخاسته از نگاهی غربی و امروزی است. مثلا وقتی شاه و ملکه را شانه به شانه می بینیم که به سمت دوربین می آیند می توانیم بپرسیم که آیا واقعا در فرهنگ هخامنشی چنین اتفاقی ممکن بوده است که ملکه هم ارز و همگام با شاه حرکت کند یا این تصویر به دنیای جدید مربوط است؟
سمفونی خاموش پردیس هخامنشی
در گفتار فیلم به سمفونی معماری تخت جمشید اشاره می شود. اما زیبایی تخت جمشید تنها از سمفونی معماری آن نیست از سمفونی باغهای آن نیز هست. درخت در این فیلم غایب است. چنان که آبدان و آتشدان. اما چگونه می توان قصری بدون باغ را تصور کرد؟
باغ ایرانی از دوران باستان بخش جدایی ناپذیر معماری این سرزمین بوده است. پردیس های قصرهای هخامنشی همواره مورد تحسین مورخان یونانی - که از منابع اصلی این دوره اند- قرار داشته است. کوروش خود به باغ و باغ آرایی چندان علاقه مند بود که نام باغهای او که پردیس نامیده می شد نامی جهانی برای باغ و بهشت شده است و پاسارگاد چنانکه در فیلم می آید خود در باغی مقدس و بزرگ احاطه شده بوده است.
گاو از حیوانات مقدس و آیینی در عصر هخامنشی است و حضور چشمگیری در تخت جمشید دارد
درخت در نزد هخامنشیان بالاتر از فقط یک عنصر تزئینی است. درخت در نگاه آنان دارای جایگاهی آیینی است چنانکه نوشته اند که در دربار ایران درخت چنار زرینی بود که همیشه در یک جا نگهداری می شد و آن را با گوهرهایی از بخش های مختلف سرزمین های ایرانی آراسته بودند. پادشاهان در زیر این درخت بارعام می داند و مردمان برای آن ستایش و نیایش به جای می آوردند.
درست است که تخت جمشید بر صفه ای از سنگ بنا شده است. اما برای معمارانی که چنان ستون ها و سقف ها و دیوارهایی را استوار بالا برده اند خاک ریختن به اندازه و ساختن باغ و باغچه کار دشواری نبوده است. حتی اگر وجود باغ و باغچه را به دلیل ساختار سنگی تخت جمشید نفی کنیم، که تصور آن بسیار دشوار است، نمی توان جایگزین های آن را مثل گلدان های بزرگ یا درختان مصنوعی و جواهر نشان نفی کرد. ضمن آنکه گرداگرد صفه می توانسته است به صف های درختان مقدس و آیینی مانند سرو آراسته بوده باشد.
دشوار است بگوییم در تخت جمشیدی که آنهمه درختان سرو و نخل بر دیواره ها نقش شده است راهی برای حضور طبیعی درختان وجود نداشته است. مساله درخت آنچنان مهم است که برخی از محققان هر کاخ تخت جمشید را که پر از ستون های بسیار است به باغ سنگی تعبیر کرده اند.
کاخهایی تهی از حیات
کاخهای تخت جمشید تنها با برآوردن ستون ها و سرستون ها و کشیدن سقفی بر آنها بازسازی شده است. در واقع باید گفت کاخ ها تماما به سالنهای ستون دار سرپوشیده تبدیل شده است و چیزی از زندگی در کاخ درآن دیده نمی شود. در واقع هیچ نوع تقسیم بندی داخلی در کاخها وجود ندارد. بنابرین بیننده می تواند از خود بپرسد که این شاهان بزرگ قبل از اجرای یک مراسم یا بعد از خاتمه هر مراسمی کجا استراحت می کرده اند؟ اتاق کار و خواب آنها کجا بوده است. آیا کاخها اندرونی و بیرونی داشته است؟
گذشته از تقسیمات داخلی هر کاخ، هر یک از آنها دارای فضای سبز و آبدان و جای نشست و استراحت در باغ است. و گرنه از زندگی شاهی چیزی نمی ماند مگر بر تخت نشستن و دیگران را به حضور پذیرفتن. حال آنکه در تاریخ های هخامنشی گفته می شود که در تخت جمشید حتی کتابخانه ای خاص آثار دینی وجود داشته است که نسخه ای از اوستا در دوازده هزار برگ نوشته بر پوست گاو از جمله کتابهایی بوده است که در آن نگهداری می شد.
دربار در تاریکی
نورپردازی درون کاخها نیز چنان است که درون هر کاخی به تاریکی میل می کند و بسیار کم نور است. اینجا هم ممکن است گفته شود نوع معماری کاخها بیش از این اجازه ورود نور به داخل را نمی دهد. اما مشکل از یک نگاه آیینی و اسطوره ای این است که در فرهنگی که جدال نور و ظلمت اساس آن را می سازد نمی تواند محل جلوس شاه و بار عام او تاریک و کم نور باشد.
هر نوع بازسازی دیجیتالی از آثار باستانی بجز داده های باستانشناختی - که هیچگاه کامل نیستند- باید به عناصر اسطوره ای نیز به اندازه کافی بها دهد. مجموعه های معماری بازتاب دهنده مجموعه عقاید قوم نیز هستند و این بخشی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. به عبارت دیگر فیزیک هر معماری از متافیزیک ویژه خود برخوردار است. در بازسازی ویرانه های باستانی توجه به متاقیزیک بنا کمک بسیاری به تخیل متناسب می کند و چه بسا فقدان داده باستانشناختی را جبران خواهد کرد.
الگوهای تخت جمشید
از نگاه باستانشناختی صرف هم ایراد اساسی در فیلم کم توجهی به الگوهای معماری تحت جمشید است. شواهد متعدد در دست است که تخت جمشید بر الگوی معماری ها و نقوش آشوری-بابلی-ایلامی ساخته شده است. فیلم در این زمینه تقریبا ساکت است.
گرچه در گفتار فیلم و توضیح بعضی از کارشناسان به این تاثیرپذیری اشاره می شود اما فیلم چیزی از نمونه های مشابه تحت جمشید در معماری سرزمین های دیگر هخامنشی یا همسایگان تاریخی آن ارائه و تصویر نمی کند.
نشان دادن آثار مشابه تخت جمشید است که جایگاه خاص این مجموعه را در معماری عصر باستان مشخص می کند و میزان داد و گرفت آن را با دیگر سبک های معماری اقوام پیش یا همزمان با خود نشان می دهد.
تخت جمشید پایتخت نبود
برخی اطلاعات فیلم هم چالش برانگیز و چه بسا نادرست است. از جمله این خطای رایج که تخت جمشید را در اوایل گفتار فیلم پایتخت چهارم هخامنشی معرفی می کند. هخامنشیان سه پایتخت بیشتر نداشتند: بابل، شوش و اکباتان (هکمتانه). تخت جمشید هیچگاه پایتخت به معنایی که معمولا از پایتخت می فهمیم نبوده است. چنانکه در خود فیلم هم بعدتر گفته می شود که این مکان اهمیت آیینی داشته است. طبیعی است که صرف وجود مجموعه ای از کاخهای شاهی این مجموعه را به پایتخت تبدیل نمی کند و برای آن باید این مجموعه ویژگی شهری هم داشته باشد که بنا به اطلاعات باستانشناختی نداشته است.
در باره نام تخت جمشید و سابقه آن هم فیلم تنها یک روایت را بیان می کند. نام این مجموعه دوره های مختلفی را پشت سر گذاشته ولی مسلما نام تخت جمشید برای آن جدید است. چنانکه می دانیم در زمان ابن بلخی (مولف فارسنامه در قرن ششم) به این مجموعه “هزار ستون” گفته می شده است.
فیلم با آتش سوزی در تخت جمشید به دست الکساندر مقدونی پایان می گیرد اما اگر تخت جمشید پایتخت نبوده است حضور الکساندر در آنجا - که با پرسپولیس (شهر پارس/پارسه) پایتخت هخامنشی تطبیق شده - نیز در پرده ابهام و تردید قرار می گیرد. فیلم هیچ اشاره ای به اینکه این موضوع محل اختلاف است ندارد و آن را همچون یک امر مسلم تاریخی مطرح می سازد. به همین ترتیب، اینکه گفته می شود “پارسه شهری بی دفاع بود” از دقت کافی برخوردار نیست. زیرا شهرها آنهم شهرهای مهم شاهی همواره دارای باروی دفاعی بودند و اگر تخت جمشید بی دفاع بود خود گواهی بر آن است که شهر نبود.
ش مجوز 155/77245
این مجموعه به 2 زبان فارسی و انگلیسی و در یک dvd عرضه شده است .
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
